CANER ALMAZ'DAN YAKIN GEÇMİŞİMİZE IŞIK TUTAN, HAFIZA TAZELEYEN ROMAN "DUVARLAR" - SAVAŞ AŞÇI YAZDI
DÖNEM: 60’lar – 70’ler – 80’ler
Sağ – Sol çatışmasının ateşli olduğu yıllar. Her iki taraf da kendine göre yorumlayabilir fakat üstünkörü göz attığımda dikkatimi çeken en belirgin şey; solcuları genellikte idamla cezalandırırken sağcılara sekiz ila yirmi dört yıl arasında cezalar verildiği ve bu cezaların çoğu da adam öldürmelere verilmiş cezalar.
Hikâye veya romanlarda çoğunlukla ya “İlahi Anlatıcı” kullanılır ya da “Ben Anlatıcı.” Ben Anlatıcı’da tüm hikâye ana karakter ağzından anlatılır. Bu kitap da Ben Anlatıcı ile yazılmış fakat karakterlerin kendileri, Ben Anlatıcı şeklinde aktarıyor kendi hikayelerini. Hikâye, Halil karakterinin kendi hikâyesini anlatmasıyla başlamışken, aynı olaylar her bölümde diğer karakterlerin kendi anlatımıyla devam ediyor. Her karakter hikâyeyi kendi tarafından anlatıyor.
Hikâyenin başında ana karakter Halil; davalarını kitaplardan öğrenmeye çalıştıklarını, haklarını savundukları insanlarla aslında çok fazla temas edip onları tanımaya çalışmadıklarını anlatıp özeleştiri yapıyor.
Anlatım, gerçek zamanda bir kaçışla başlıyor ve Geri Dönüş tekniği ile hadiselerin öncesi aktarılıyor. Kaçıp saklandıkları evdeki arkadaşı Mustafa aracılığıyla toplumdaki mezhep çatışması ve önyargılara, ayrıştırmaya bir eleştiri var. Mustafa’nın kısık sesle “o akşam emmimlerle cemden gelmişiz…” demesinden bunu anlıyoruz. Ortamda kendilerini duyabilecek bir yabancı bile yokken, toplum baskısı ve ayrıştırma onu bu şekilde temkinli olmaya itiyor.
Aslında dava adamı olmayan Halil, bir gün okulda ortalık karışınca arada kalıp dayak yiyor ve ondan sonra o da azınlık olan, dayak yiyen tarafa geçiyor. Net olarak taraf olsa da amacını, geleceğini, ne yaptığını bilmeden seçimini yapıyor. Sıkça da kendini sorguluyor bu konuda. Herhangi bir sonuca varamadan girmiş olduğu yolda yürümeye devam ediyor. Onu tetikleyen şey; üç kişiye saldıran bir kalabalığın yapmış olduğu haksızlıktı. Bir anda kendini her şeyin içinde buluyor.
BİRGÜL karakteri üzerinden toplum baskısına, kalıplara eleştiri var. Çocukken komşuları “Ne olacaksın büyüyünce?” dediğinde annesi, “Büyüyecek, önemli insan olacak” diyor. Birgül ise buna karşılık, hep çocuk kalacağını söylüyor. Toplumda bir yer edinebilmek için bir statüye sahip olmak gerektiği inancına eleştiri söz konusu.
Yine Birgül karakteri üzerinden bir toplum eleştirisi var. Kilolu olduğu için arkadaşlarınca dışlanıyor. İnsanların şekilciliği, dış görünüşe verdiği önem eleştiriliyor.
Birgül, liseye başlamasıyla kendi küçük dünyası dışındaki gerçekleri görmeye başlıyor. “Mahallenin dışındaki dünya hızla dönüyor, bazı yerlerde çatır çatır çatlayarak değişiyordu.” derken aslında çevrede gelişen çatışmaları hissedip bir şeyler olacağını anlıyor gibi. Henüz kanlı 1 Mayıs ve üniversitedeki bombalama olmamış fakat gerilimler yaşanmakta.
Gençlerin hemen hepsi idealist. Kimi mühendis olma, kimi öğretmen olma amacında. Fakat hepsinin ortasında sağ-sol çatışması var. Bunun yanında da “Aşk” var. Birgül’ü emelinden alıkoyan da aşk oluyor. Solcuların ateşli konuşmacısı Halil’e âşık oluyor. Birgül üzerinden; güzel duyguların yaşandığı anlarda zamanın durması isteğine vurgu yapılıyor. Çocukken büyümek istemiyor, aşıkken de okulu bitsin istemiyor.
Kitapta birkaç bölümde, karaktere kurşun döktürülüyor. Bunun üzerinden bir batıl inanç eleştirisi var. Birgül’ün annesi en ufak bir değişiklikte hemen kurşun döktürmek için hocaya koşuyor.
OĞUZ da birçokları gibi maddi zorluklar yaşayan bir aileye sahip, babası fabrikada işçi ve o daha yetişkin olmadan babası iş kazasında feci bir şekilde ölüyor. Bunun yanında da hasta bir kız kardeşi var. Ailenin babadan sonraki reisi... Oğuz kendi hikayesinin başında aslında ailesine ne kadar önem verdiğini ve onlar için neler yapabileceğini vurguluyor. “Hepsini çok severim… onlar için yapamayacağım şey yok.” diyerek bunu ifade ediyor. Bu ifade önemli çünkü ileride yapacakları şeylerden sonra bu tekrar aklımıza gelecektir.
“Duvardaki Leke” bölümünde, iktidar eleştirisi var. Yolsuzluk gibi, hukuksuzluk gibi temel sorunlara duvardaki bir lekeymiş gibi gönderme yapıyor. Duvardaki lekeyi tekmeleme de iktidara karşı protesto gibi. Hatta, leke diye bahsettiği şeyin zaman zaman filmlere konu olduğunu ifade etmiş.
Oğuz’dan sağcılara muhbirlik yapması isteniyor ve bunun sıkıntılarını yaşıyor. Yaparsa kardeşi ameliyat edilerek sağlığına kavuşacağı sözü veriliyor sağcılar tarafından. Bu bölümde karakterin iç çatışmasını görüyoruz.
AYSEL hikâyeye en son dahil olan fakat en önemli karakterlerinden. Köyünden okumak için gelmiş neşeli, konuşkan genç kız olarak görülüyor. Aysel karakterinin sosyal özellikleri mantıklı gelmedi çünkü kısıtlı imkanlarla küçük bir kasabada yaşamış, annesini yeni kaybetmiş ve babasını geride bırakarak okumaya gelmiş birinin bu kadar neşeli ve sosyal olması uzun aman alacak bir şey. Kitapta ise karakter ortamın enerjisini yükselten, neşe getiren bir tip olarak karşımıza çıkıyor. Bu, yaşadıklarıyla uymuyor. Böyle bir geçmişi olan birisinin daha içe kapanık ve belki tamamen asosyal olması beklenir.
Aysel, yaşadığımız şehrin farkında olmadığımızı anlatıyor bizlere. Çoğumuz yaşadığımız şehrin birçok yerini hala görmemişizdir. Aysel bunu öğrenince şaşırıyor.
Küçük yerde, belli sınırlarda yaşaması onda denize bir özlem uyandırmış. “Ben denizi severim. Yaşlılığımı da denizi olan bir yerde geçirmeyi isterdim. Kırışıklarıma, çökmüş vücuduma, sarkan cildime, eğilip bükülmüş sırtıma aldırmadan yüzerdim. Öyle çok yüzerdim ki, beni görenler, azmime ve denize tutkuma hayran kalırlar, yaşlanınca benim gibi olmayı dilerler…” derken bende kuşlara özenme hissini uyandırdı. Zaman zaman kuş olup uçmak, kuş gibi özgür olmayı isteriz, bu da biraz bende böyle özgür olma isteği uyandırdı.
Karakter duvar metaforu yapıyor; yaşamın her anında birilerinin çizmiş olduğu sınırlar veya kurallar içerisinde yaşama zorunluluğunu eleştiriyor. Evde anne babanın, sosyal çevredeki insanların, iş yerinde patronların çizdiği sınırlar içerisinde hapis olarak yaşandığını ifade ediyor.
Ülkenin yakın geçmişine ışık tutan, toplumcu gerçekçi çizgide yazılmış bir roman Duvarlar. Eleştirileriyle, kurgusuyla, gerçekleriyle okuyanda iyi bir roman okuduğu hissi oluşturacak bir kitap.
Yayın: Everest Yayınları
Editör: Devrim Çakır
Kapak Tasarım: Hamdi Akçay
Sayfa Tasarım: Adem Şenel
Düzeltmen: Okan Yılmaz
SAVAŞ AŞÇI
